ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، ماه گذشته چهار عضو ارشد شورای رهبری گروه طالبان را به عنوان اعضای جدید هیئت ۲۰ نفری مذاکره‌کننده این گروه برگزید تا مذاکرات صلح با دولت افغانستان در قطر را آغاز کنند.

در میان این چهره‌های سنگین‌وزن شورشی که تحلیلگران انتخاب آنها را نشانه‌ای از جدیت طالبان برای آغاز مذاکرات و تصمیم‌گیری قاطعانه در جریان این روند برشمردند، یکی هم مولوی عبدالکبیر است.

مولوی عبدالکبیر تقریبا ۵۷ سال دارد و از قوم پشتون‌های زدران است. او اصالتا از استان شرقی پکتیا است، اما سال‌ها در استان شمالی بغلان زندگی کرده است و زمین و ملک پدری فراوانی در این منطقه هم دارد.

عبدالکبیر در دوران جهاد افغان‌ها علیه شوروی سابق نام چندان آشنایی نبود و یک طالب عادی به شمار می‌رفت که در مدارس مذهبی درس می‌خواند. اما با خروج نیروهای قشون سرخ و پیروزی مجاهدین بر کابل و بعد آغاز جنگ‌های داخلی، عضو جنبش اسلامی ‌طالبان شد. پیشرفت در تشکیلات شبه نظامیانی که از کادرهای علمی‌و نظامی ‌بی‌بهره بود، برای مولوی عبدالکبیر چندان هم دشوار نبود.

او توانست اعتماد ملا عمر بنیانگذار طالبان را به دست آورد و استاندار ولایت بزرگ ننگرهار در شرق کشور شود. با تصرف کابل مولوی عبدالکبیر به معاونت شورای وزیران یا نخست وزیری طالبان در بخش اقتصادی رسید که گاهی در نبود ملا ربانی، سرپرستی نخست وزیری را نیز انجام می‌داد.

اما حکومت آقای کبیر و رفقای طالبانش خیلی طول نکشید. القاعده که در افغانستان ریشه دوانده بود حملاتی را در خاک آمریکا سازماندهی و اجرا کرد و پای نظامیان آمریکایی به جنگ افغانستان کشیده شد. با سرنگونی رژیم طالبان، مولوی عبدالکبیر نیز مانند دیگر جنگجویان و فرماندهان طالبان فرار کرد و به خاک پاکستان پناه برد.

اما او از شورش دست نکشید. طالبان تشکیلات جدیدی‌ ایجاد کرد. شوراهای رهبری کویته، پیشاور و وزیرستان شکل گرفت که به صورت هماهنگ کار می‌کردند. مولوی عبدالکبیر به عنوان رئیس شورای پیشاور که بعد از کویته بزرگ‌ترین شورای طالبان بود گماشته شد تا جنگ علیه دولت افغانستان مورد حمایت آمریکا را عمدتا در مناطق شرقی این کشور مدیریت کند. او عملا ریاست بخش شرقی طالبان را تا زمان ادغام شبکه حقانی در گروه طالبان به عهده داشت.

مولوی کبیر نیز مانند سراج‌الدین حقانی، رئیس شبکه حقانی، از قوم زدران و از استان شرقی پکتیا است.

افراد تحت فرماندهی مولوی کبیر نیز مانند شبکه حقانی دست به حملات پیچیده و خونینی زده‌اند. سازمان ملل متحد که تاکنون مولوی کبیر را در فهرست سیاه خود دارد او را به بمب‌گذاری سال ۲۰۰۷ در میان نمایندگان مجلس افغانستان در جریان سفرشان به استان شمالی بغلان متهم می‌کند. در این انفجار دست‌کم ۷۵ نفر از جمله ۵۹ کودک و سید مصطفی کاظمی، از رهبران سیاسی برجسته افغانستان، کشته شدند.

علاوه بر آن، سازمان ملل متحد او را متهم به جمع‌آوری مالیات از قاچاقچیان مواد مخدر می‌کند. 

به نظر می‌رسد با رشد شبکه حقانی و ادغامش در گروه طالبان، جایگاه مولوی عبدالکبیر از یک فرمانده نظامی ‌فعال به یک رهبر نظریه‌پرداز و مبلغ طالبان تغییر کرد. صفحه رسمی‌ طالبان از او به عنوان «عضو شورای رهبری و رئیس کمیسیون دعوت» یاد می‌کند که کارش تبلیغ برای جلب و جذب در گروه طالبان است.

بر اساس گزارش‌ها، مولوی کبیر یک بار در سال ۲۰۱۰ نیز به صلح با حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین کشور، تمایل نشان داده بود.

خبرگزاری ‌آسوشیتدپرس از قول مقام‌های افغان و غربی نوشته است که مولوی عبدالکبیر همراه با صدر اعظم، معاون پیشین استاندار ننگرهار و انورالحق مجاهد، فرمانده مناطق شرقی که به فرار بن لادن از بوره بوره در سال ۲۰۰۱ کمک کرده بود از پیشاور با هلیکوپتر به کابل سفر کردند و درباره دست کشیدن از خشونت با حامد کرزی گفت‌وگو کرد. اما‌ این تلاش‌ها نتیجه نداد.

ماموران امنیتی پاکستان در سال ۲۰۱۰ تعدادی از رهبران طالبان را که به طور مستقل وارد گفت‌وگو با دولت افغانستان شده بودند، دستگیر کرد. این روند با بازداشت ملا عبدالغنی برادر، فرد شماره دوم گروه طالبان آغاز شد و سپس دامن مولوی عبدالکبیر را نیز گرفت.

او در آن زمان یکی از ده رهبر ارشد طالبان قلمداد می‌شد و در حالی که آمریکایی‌ها آن را نشانه‌ای از مبارزه جدی پاکستان علیه طالبان در اوج شورش خونین در افغانستان می‌دانست، مقام‌های افغان آن را اقدام در راستای تخریب تلاش‌های صلح عنوان کردند.

ریچارد هالبروک، فرستاده ویژه مقتدر آن وقت آمریکا در اسلام‌آباد با ستایش از پاکستان گفته بود: ‌«بازداشت ملا برادر خیلی مهم است و یک تحول مهم دیگر در همکاری بین آمریکا و پاکستان است.»

اما این بازداشت‌ها آب را از آب تکان نداد و آتش شورش طالبان در افغانستان شعله‌ورتر شد. یک دهه از آن شرایط می‌گذرد و این بار روند صلح افغانستان زیر نظر مستقیم پاکستان شروع شده است و مولوی عبدالکبیر نیز بار دیگر به صحنه آمده است.

اگر او و ۱۹ عضو دیگر هیئت مذاکره‌کننده طالبان بتوانند در قطر و دیگر محلات مذاکرات بین‌الافغانی به دور از نفوذ و سایه سازمان اطلاعات ارتش پاکستان تصمیم‌گیری کنند، امکان سازش و توافق صلح با دولت افغانستان بالا خواهد رفت. انتظار می‌رود رهبر طالبان در آینده نزدیک حد و حدود اختیارات هیئت مذاکره‌کننده خود را تعیین کند.